Prof. Anja Declercq: ‘BelRAI is hulpmiddel en levert tijdswinst op’

Nieuw jaar, nieuwe regels … ook in de woonzorgcentra. Die moeten vanaf juni 2023 verplicht gebruik maken van BelRAI. Velen doen dat al of bereiden zich voor, anderen wachten af. Prof. dr. Anja Declercq van de KU Leuven is al langer een van de drijvende krachten achter BelRAI en sinds kort ook directeur van LUCAS (Centrum voor Zorgonderzoek). ‘Woonzorgcentra maken er maar beter vandaag nog werk van, dan hoeven BelRAI niet meteen voor het hele huis of de hele groep in te voeren.’

BelRAI verplicht vanaf juni 2023

Bijna is het zover: vanaf juni 2023 moeten alle woonzorgcentra in Vlaanderen met BelRAI aan de slag. In de thuis- en gezinszorg deed BelRAI trouwens al zijn intrede. Vanaf juni 2023 is het de beurt aan het lange type LTCF in de woonzorgcentra en Home Care voor de thuiszorg.

‘Het is belangrijk dat het personeel het nut inziet van BelRAI en daar zelf iets aan heeft.’

De verplichte invoering is een goede zaak voor de woonzorgcentra, zo verzekert prof. dr. Anja Declercq: ‘Ik kijk daar naar uit, want ik ben er al mee bezig sinds 2005. BelRAI wordt dan verplicht voor iedere nieuwe bewoner. De woonzorgcentra moeten dus niet iedereen inschalen in de eerste maanden. Dat zou ook niet verstandig zijn. Er is voldoende tijd nodig om BelRAI op een kwaliteitsvolle manier uit te rollen.’

Van interRAI tot BelRAI

InterRAI is intussen een instrument dat ook buiten Vlaanderen of België aan belang wint. ‘Ik werk mee aan Europese projecten die ook internationaal vergelijken. We bekijken hoe we de ouderenzorg beter kunnen ondersteunen en gaan op zoek naar betere methodes. Het biedt dus eigenlijk heel veel kansen.’

‘interRAI wordt ondertussen gebruikt in meer dan vijftig landen. Dat zegt ook veel over de kwaliteit, vind ik. Het wordt verplicht door overheden in verschillende landen in Nieuw-Zeeland, Finland, Canada (behalve Québec) en in bepaalde provincies van Italië. Sommige landen gebruiken het eerder als onderzoekstool of heel lokaal. Maar omdat het al van de jaren tachtig bestaat en constant updates krijgt, lijkt de meerwaarde wel duidelijk.’

BelRAI vooral in Vlaanderen

De motivatie om écht gebruik te maken van BelRAI leeft vooral in Vlaanderen. Dat ziet ook professor Anja Declercq: ‘Hoe dat komt? Je moet als onderzoeker bereid zijn om je bureau al eens te verlaten, want het is een instrument dat in de eerste plaats nuttig is voor wie het gebruikt. BelRAI in woonzorgcentra lukt alleen als het personeel het nut ervan inziet. Want zij zijn het die de vragenlijst gaan invullen. Tja, dat moet je dus gaan uitleggen ter plaatse. En niet één of twee keer, zelfs geen twintig … maar 200 keer.’

‘Op korte termijn betekent BelRAI een investering, maar op langere termijn levert het een tijdsbesparing op.’

‘In Wallonië en Brussel blijft de interesse voor BelRAI voorlopig nog beperkt of verloopt de invoering trager. Ze hebben daar ook minder middelen, zeker op het vlak van IT-infrastructuur. En er zijn ook veel meer kleine woonzorgcentra wat de introductie misschien wel bemoeilijkt. Het Brussels landschap met de verschillende gemeenschappen is dan nog eens heel complex. Maar Wallonië mist ook een wetenschapper die zich blijvend bezighoudt met BelRAI, wat Jan (De Lepeleire) en ik wel gedaan hebben in Vlaanderen. Dat speelt misschien ook mee.’

BelRAI als hulpmiddel

Belangrijk om te weten: BelRAI is geen extra last voor zorgpersoneel dat al een hoge werkdruk ervaart. Het is vooral een hulpmiddel, zo benadrukt professor Declercq. ‘Weer iets dat ik erbij moet nemen? Als zorgverleners dat denken, stopt het. Het is ook geen automatisch zorgplan natuurlijk, maar het is wel een hulpmiddel met materiaal dat ze gebruiken in combinatie met een professioneel oordeel en de kennis van een bewoner. Je ziet ook beter wat anderen in het team kennen en kunnen. Ook buiten je eigen discipline.’

‘Eerst investeer je als woonzorgcentrum natuurlijk wel in soft- en hardware en … kostbare tijd. Ik denk dat we dat niet mogen onderschatten, zeker met het huidige personeelstekort. Maar dat is gelukkig tijdelijk, want daarna boek je tijdswinst. Je beschikt immers over betere informatie die beter gelogd is. Je gaat niet opnieuw vragen wat iemand anders al wist en treedt preventief op. En je krijgt extra informatie, bijvoorbeeld via de BelRAI Screener.’

Input voor beter zorgbeleid

Ook voor de financiering van een woonzorgcentrum levert BelRAI heel wat nuttige input, al is dat zeker geen prioriteit en geldt dat maar onder bepaalde voorwaarden. ‘Op dat vlak is BelRAI eigenlijk de vervanger van de KATZ-schaal. Die telt die maar zes items, houdt rekening met twee aspecten (ADL en cognitie) en een beperkt aantal bewoners-categorieën om de financiering te bepalen. BelRAI levert veel meer gegevens. Voorwaarde om het te gebruiken als financieringstool is wel dat het optimaal geïntegreerd is in de dagelijkse werking.

‘Woonzorgcentra wachten best niet tot juni 2023, maar beginnen best vroeger met de invoering van BelRAI. Dan kunnen ze geleidelijk aan opbouwen.’

‘Bij InterRAI werd jaren geleden een alternatief voor KATZ ontwikkeld, namelijk RUG’s. We zijn nu op de bestaande data experimenten aan het uitvoeren en simulaties aan het maken om te kijken wat dat zou geven. Het is te vroeg om dat in te voeren voor financiering, maar dat zou op termijn wel kunnen. En ik denk dat het voor de woonzorgcentra voordelig uitpakt, omdat het veel beter weerspiegelt hoe zwaar een bewonersgroep is. Dat bepaalt immers de beleidsbeslissing voor de financiering. Dus uiteindelijk zit de laatste knoop bij de politiek en het beleid.’

Start vandaag met BelRAI

In juni 2023 wordt BelRAI verplicht voor de Vlaamse woonzorgcentra. Er is dus nog tijd … of niet? ‘Met caps en schalen leren werken, dat is toch een cultuurverandering en dat vraagt wat tijd. Je bereidt je best voor. Maar er zullen nog altijd organisaties zijn die in mei plots beseffen dat ze echt wel aan de slag moeten met BelRAI. Tja, dat is een beetje gevaarlijk maar het zal onvermijdelijk zijn.’

‘Op het laatste moment starten leidt wellicht tot meer weerstand, slechter gebruik en slechtere data. Mijn advies? Maak er nu werk van en kies voor een stapsgewijze aanpak. Voor BelRAI bestaan trouwens verschillende apps, onder andere die van de overheid. Pyxicare is waarschijnlijk wel de meest gebruiksvriendelijke app, omdat de ontwikkelaars daar ook op focussen.’

Volg het webinar met Anja Declercq

Heb je als woonzorgcentrum vragen over de verplichte invoering van BelRAI? InterRAI Board Member Anja Declercq (KU Leuven) beantwoordt ze tijdens onze webinar op 3 februari 2023.